O crecemento da biomasa forestal nas proximidades dos núcleos de poboación supón en serio perigo en caso de incendio. A causa dos terribles episodios ocorridos no verán de 2006 ou no outono de 2017, no que o lume cercou ou incluso chegou a queimar algunha vivenda, causando ademais algunha vítima mortal entre os membros das brigadas de extinción, as administracións competentes decidiron tomar mans no asunto para abordar un tema de tanta gravidade. Xeralmente, son os concellos os encargados de enviar unha notificación aos propietarios e propietarias das parcelas que constitúen un risco por estares a escasa distancias das zonas habitadas. Segundo a lei aprobada polo goberno da Xunta de Galicia o 28 de decembro de 2018, as superficies forestais que se atopen a menos de 50 metros de distancia dos núcleos habitados deberán estar rozadas e non poden conter especies pirófitas, é dicir, piñeiros, eucaliptos e acacias. No caso de detectares un caso no que se incumpra esta lei os concellos ou a Consellería de Medio Rural remitirán aos propietarios e propietarias unha notificación cun requerimento onde se lle dá un prazo para acometer estas tarefas. De non haber resposta por parte das persoas propietarias, a administración competente procederá a executar as tarefas de limpeza da parcela, imputándolle os gastos á persoa interesada. E no caso de que o importe destes traballos supere o valor catastral da parcela, poderá iniciarse, se se estima conveniente, a expropiación forzosa. Normalmente a institución municipal actúa de oficio, pero noutras ocasión son os veciños e veciñas que habitan no entorno das parcelas que precisan unha limpeza de biomasa as que avisan ao concello para que envíe as notificacións e inicie o procedemento correspondente.
A parroquia de A Armenteira non é unha excepción neste sentido. En lugares como o de Couso existe unha problemática particular. Trátase do monte de propiedade veciñal, que ata 1924 pertencía á Dolores Carballa, unha veciña da parroquia de Bordóns, no concello de Sanxenxo, e que ata ese momento obrigaba ás xente de Couso a un pagamento periódico á propietaria polo uso deses terreos. E foi precisamente o 4 de novembro de 1924 cando unha representación veciñal se reuniu con Dolores Carballa para abonarlle a cantidade de 250 pesetas, co cal quedaban liberados das obrigas forais e convertíanse en posuidores de pleno dereito. Curiosamente a persoa que actuou como notario deste acordo, como figura nun documento custodiado en varios domicilios do lugar, foi o que por aquel entón exercía como sacerdote de A Armenteira, Don Antonio Buceta Güimil. Estes terreos, ocupados na súa totalidade por superficie forestal, viñeran sendo explotados polas xentes de Couso durante varios séculos. A historia e o dominio útil exercido ao longo de tanto tempo outorgan a titularidade destas propiedades á comunidade de veciños e veciñas, os cales, como indica a tradición deben ter "casa aberta e con fume" no lugar. Na práctica isto supón que a comunidade veciñal titular do monte pode variar se se incrementa o número de fogares ou se algunhas casas pechan ou quedan abandonadas. Polo tanto, a titularidade destas propiedades é colectiva, non particular, e vai ligada irremisiblemente á condición de veciño ou veciña de Couso. No pasado estas masas forestais foron fundamentais para a subsistencia das familias, pois alí recollían leña, cortaban toxo e estrume, pastoreaban o gando ou incluso sementaban centeo, trigo ou outros produtos. Segundo lles conviña ou segundo precisaban, acudían ao monte veciñal a traballar ou a buscar os recursos básicos para unhas economías baseadas na agricultura e na gandaría de subsistencia en épocas nas que a miseria e a fame eran as notas predominantes. No caso de Couso, ao igual que ocorre en lugares próximos como Gondes, As Pereiras e Cabeza de Boi, o monte veciñal dividiuse en "sortes" ou "quiñóns", pequenas porcións de terreo explotadas cada unha delas por unha familia con casa habitada na aldea, unha división que tamén recolle unha documentación catastral elaborada tras os voos que a aviación militar estadounidense realizou sobre o territorio español durante a época franquista. En concreto, o que maior información nos proporciona é o coñecido como "Vuelo Americano Serie B", que tivo lugar entre 1956 e 1957, e que nos ofrece unha imaxe da superficie da parroquia de A Armenteira e de lugares como o de Couso bastante precisa para os medios existentes naquel momento, pero moi distinta da que podemos observar na actualidade. De feito, moitas das edificacións ou das vías de comunicación non existían ou tiñan un trazado moi distinto ao que teñen nos nosos días.
Para abordar a limpeza desta masa forestal de titularidade veciñal, e atendendo as demandas particulares das xentes de Couso, unha representación do equipo de goberno do Concello de Meis, acompañado de persoal técnico municipal, desprazouse ata o lugar a inicios de setembro de 2019, coa intención de valorar a situación da biomasa destes terreos comunais nas proximidades das vivendas e estudar as posibilidades de actuación. O 3 de outubro dese mesmo ano, na zona de O Souto, tivo lugar unha xuntanza, á que acudiu a propia alcaldesa Marta Giráldez. Na mesma escoitouse aos veciños e veciñas, que formularon as súas propostas, e puideron resolver algunhas dúbidas, e acordouse que cada familia posuidora dun dos quiñóns do monte veciñal que se atopasen a metros de 50 metros dos núcleos habitados comezase coas tarefas de limpeza. A dureza do inverno, no que as choivas foron frecuentes, así como a deixadez de boa parte das persoas posuidoras destas parcelas, fixo que estas tarefas se postergasen, e ante a inminente chegada do verán, o equipo de goberno do Concello volveu convocar unha nova reunión. Esta tivo lugar o 22 de maio, tamén na zona de O Souto, e cunha presenza máis numerosa de veciñas e veciñas ca na anterior ocasión. Alí a alcaldesa deu o coñecer o plan definitivo de actuación. Este consistía en delimitar unha área forestal concreta para limpar, ao ser considerada tanto polos técnicos municipais como por algúns veciños e veciñas próximos a ela como a de maior risco en caso de incendio. Trátase da parcela que na Dirección General de Catastro aparece catalogada co número 219, no polígono 223, e que neste mesmo rexistro é nomeada como Carrasqueira. Como prazo para acometer as tarefas de corta e desbroce púxose un mes, durante o cal as xentes de Couso comezaron a actuar sobre estes terreos. Houbo quen decidiu actuar pola súa propia conta, encargándose personalmente dos traballos, e desenvolveu un desbroce da maleza e unha corta máis ou menos exhaustiva da madeira, e houbo quen decidiu recurrir a unha empresa madeireira para que se encargase destes labores. Foi este o caso da maior parte dos veciños e veciñas que, pasado o período fixado dun mes, xa tiñan acordado con maior ou menor detalle o trato con estas empresas. A delimitación dos marcos que separan os quiñóns, a fixación do prezo da compravenda da madeira, as dificultades de contactar e poñer de acordo a tantos posuidores ou a apretada axenda destes profesionais forestais fixeron que o inicio dos labores de corta e limpeza se retrasasen. Entrementres, o 4 de agosto, un incendio forestal nunhas leiras de propiedade particular situadas na zona da Revolta poñía en vilo á veciñanza de Couso e ás autoridades municipais. Por sorte, a rápida intervención dos medios de extinción aéreos e terrestres, xunto coa existencia nesa zona de especies menos propicias para a propagación do lume, como os carballos, impediron que o suceso tivese maiores consecuencias. Apenas uns días despois, dúas empresas madeireiras, Maderas Villanueva e Hijos e Maderas Castro, ambas as dúas con sede ou raíces na parroquia de A Armenteira, iniciaban as tarefas de corta e limpeza do monte. A profesionalidade e a excelente dotación a nivel de medios cos que contan estas dúas empresas contribuiron a acelerar o desenvolvemento destes traballos, e cando non se cumpren aínda dúas semanas do comezo destas tarefas, practicamente xa deron talado toda a madeira que trataran cos veciños e veciñas posuidoras desas porcións de terreo. Simplemente falta por rematar a tala no curruncho situado máis cara o norte da parcela e por moer as ramas e os restos das cortas de leña, uns traballos de menor duración en comparación cos que se teñen realizado ata o de agora. Como poden comprobar as xentes de Couso e todas aquelas persoas que transitan polo lugar ou pola estrada que conduce de Barrantes ao mosteiro cirterciense de A Armenteira, a limpeza levada a cabo nesa superficie forestal permite divisar tanto a estrada como algunhas zonas do lugar de Couso cunha claridade que non se lembra desde fai décadas. Ademais o risco de incendio nesta parcela diminuíu notablemente e, como moito este podería limitarse á parcelas colindantes, de propiedade particular, poboadas de eucaliptos, acacias ou piñeiros, e que, nalgún caso, poderían aproximarse aos 50 metros de distancia respecto dos núcleos habitados. Pero do que non cabe dúbida é de que a parcela 219, a que se acordou limpar nas sucesivas xuntanzas veciñais, polo menos durante un tempo, vai lucir máis limpa e cun menor risco de incendio do que quizais nunca o estivo.
Ningún comentario:
Publicar un comentario